środa, 10 października 2012

Smok nad Pruszczem

Historia pierwszej wizyty śmigłowca na lotnisku w Pruszczu nie wiąże się wbrew pozorom z istnieniem 49 Pułku Śmigłowców Bojowych, ale sięga aż lat II Wojny Światowej.

5 marca 1945 roku na lotnisku Danzig - Praust wylądował niezwykły jak na tamte czasy statek powietrzny – śmigłowiec Fa-233 Drache, czyli Smok (nr boczny GW+PA). Pilotowana przez porucznika Hansa Helmuta Gerstenhauer'a maszyna wystartowała 26 lutego z Berlina-Tempelhof na osobiste polecenia Adolfa Hitlera z misją udania się do Gdańska. Pomimo złych warunków atmosferycznych, problemów z zaopatrzeniem w paliwo i niebezpieczeństwa ze strony wojsk aliantów po wielu międzylądowaniach (m. in. Crailsheim, Würzburg, Metzingen, Werder, Erfurt, Kölleda, Stettin, Stolp) załodze udało się dotrzeć do celu.



Następnego dnia - 6 marca porucznik Gerstenhauer przeprowadził pierwszą w historii lotnictwa misję ratowniczą w warunkach bojowych z wykorzystaniem śmigłowca udając się na poszukiwania Messerschmitt'a Bf 109, który z powodu śnieżycy przymusowo lądował na zachód od Pruszcza. W okolicach Goszyna lub Juszkowa odnaleziono rannego pilota, który ciągle przybywał w kabinie rozbitego myśliwca. Po ewakuacji rozbitka do Pruszcza z uwagi na zbliżające się wojska radzieckie śmigłowiec udał się na lotnisko w Babich Dołach. Brak paliwa uniemożliwił pilotowi wykonanie rozkazu powrotu do bazy w Werder. W tym czasie postępująca Armia Czerwona zajęła wszystkie lotniska między Gdynią a Świnoujściem, odcinając śmigłowiec od możliwości międzylądowania.

por. Gerstenhauer (po prawej) przy Fa-233

Dopiero po kilku dniach 9 marca Gertenhauer zdobył niezbędne paliwo i zdecydował zabrać na pokład 200 litrową beczkę oraz ręczną pompę, którą można byłoby przepompować paliwo do zbiorników podczas lotu. Lecąc wzdłuż brzegu morza załoga Fa-233 dotarła do wyspy Uznam, gdzie z powodu złej pogody musiano przerwać lot. Do docelowego lotniska w Werder śmigłowiec dotarł dopiero 11 marca, czyli po dwóch tygodniach misji, spędzając łącznie w powietrzu 16 godzin i 25 minut - pokonując 1675 km bez żadnej awarii.

(listopad 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl)



Wieża ciśnień



Kontynuując wątek kolejowy dziś zamieszczam zdjęcia budynku stacji wodnej przy dworcu PKP, którego od miesiąca już z nami nie ma. Właściwa wieża ciśnień znajdowała się kilkanaście metrów na południe od tego budynku, była znacznie wyższa i posiadała okrągłą kopułę. Nie przetrwała jednak II wojny i jej funkcję musiał przejąć budynek, który stał nieopodal. Niemniej zburzony na początku października budynek miał co najmniej 100 lat...













Kolorowe zdjęcia pochodzą z września oraz grudnia 2006 roku, natomiast fragment pocztówki z początku XX wieku.

fotografie: Jacek Swis

(listopad 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl)




Lokomotywa spalinowa Ls40

Jedną z cenniejszych pamiątek w Pruszczu związanych z koleją jest z pewnością ostatnia lokomotywa, która znajduje się na terenie cukrowniczej parowozowni.



Maszyny tego typu były produkowane od 1952 roku w Fabryce Lokomotyw im. Feliksa Dzierżyńskiego w Chrzanowie (dzisiejszy Fablok). W dużej mierze ich konstrukcja była oparta na niemieckiej lokomotywie typu OMZ122. Model Ls40 (według oznaczeń PKP: SM02) był najmniejszą lokomotywą produkowaną w powojennej Polsce. Głównym przeznaczeniem tych lekkich pojazdów manewrowych było przetaczanie wagonów na terenach zakładów przemysłowych. Ze względu na niską moc silnika (tylko 44 KM) filigranową konstrukcję (długość: 6 m, masa: 16 ton) i ograniczone osiągi (zasięg: ok. 60 km, maksymalna prędkość: 11 km/h) nie znajdywały one praktycznie zastosowania w służbie kolei państwowych. Do końca produkcji tego modelu w 1961 roku chrzanowska fabryka wyprodukowała łącznie 581 sztuk Ls40. Pruszczańska lokomotywa (nr fabryczny 4569) została wyprodukowana w 1956 roku i stopniowo przechodzi do historii.








Według szczątkowych informacji historia taboru Cukrowni przedstawia się następująco:

W 1971 roku Cukrownia posiadała 3-osiowy parowóz TKh oraz lokomotywę spalinową Ls40 (nr 4569); w latach następnych zezłomowano parowóz; w 1979 tabor stanowiły aż 3 lokomotywy spalinowe: 409Da (nr 273), SM03 (nr 26) oraz Ls40 (nr 4569); w 1987 wydzierżawiono, a następnie sprzedano do Kolbud SM03 (nr 26), a kilka miesięcy temu w 2007 roku oddano na złom lokomotywę 409Da (nr 273).

fotografie:
Jacek Swis

źródła:
fablok.com.pl
nadbor.pwr.wroc.pl


(listopad 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl)




Wybory parlamentarne. Volkstag 1930



16 listopada 1930 roku odbyły się na terenie Wolnego Miasta wybory posłów gdańskiego parlamentu IV kadencji. Jednym z kandydtów znajdujących się na 'polskiej' liście był pruszczanin - Maksymilian Gołombiewski (nr 25 na liście nr 9).

Gołombiewski urodził się w 1895 roku koło Starogardu. W 1918 poślubił Helenę Tomaszewską, z którą miał następnie trójkę dzieci. Od połowy lat dwudziestych pracował jako stacyjny na dworcu w Pruszczu. Był aktywnym członkiem organizacji działających na terenie Wolnego Miasta Gdańsk - między innymi Gminy Polskiej oraz Zjednoczenia Zawodowego Polskiego. Organizował także spotkania polonijne w dworcowej świetlicy. Jego działalność społeczna i polityczna została doceniona w 1930 roku, bowiem jako jedyny Pruszczanin polskiego pochodzenia znalazł się wśród kandytatów do Volkstagu.

W owych wyborach do parlamentu dostało się jednak tylko dwóch przedstawicieli listy nr 9: Antoni Lendzion oraz Erazm Czarnecki. Większkość (12 z 72 miejsc ogółem) zdobyli socjaldemokraci. Zaskakująco dobry wynik osiągnęła NSDAP otrzymując 12 mandatów.

W momencie wybuchu wojny w 1939 roku Gołombiewski został aresztowany wraz z innymi kolejarzami z Pruszcza i przewieziony do obozu w Stutthof. Zginął rozstrzelany w Wielki Piątek 1940 roku razem z Antonim Lendzionem oraz sześćdziesięcioma innymi działaczami gdańskiej Polonii.

źródła:
Krośnicka J., - Księga pamiątkowa kolejarzy polskich z rejonu Pruszcza..., Pruszcz Gdański 1998;
Zwarra B. - Wspomnienia gdańskiego bówki, Gdańsk 1984.


(listopad 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl)




1 maja - Rusocin defiluje

Dzięki uprzejmości Janusza Chajewskiego z Cieplewa pokazuję dziś zdjęcia zrobione z okazji pochodów pierwszomajowych przedstawiających uczniów oraz nauczycieli tamtejszej szkoły rolniczej. Zdjęcia pochodzą z kroniki ZSR w Rusocinie, wykonanej przez Piotra Kirkiłło - Stacewicza.

  • 1975 - ul. Chopina i Cukrownia Pruszcz



  •   1977 rok - róg dzisiejszej ul. Wojska Polskiego i Obrońców Wybrzeża, widoczny budynek miejskiej biblioteki



  • 1977 rok - ul. Wojska Polskiego i nieistniejący już bydynek, na którego miejscu stoi dziś Urząd Gminy



  • 1977 rok - ul. Wojska Polskiego, w tle widoczne zabudowania przy ul. Grunwaldzkiej



  • 1977 rok - róg ul. Wojska Polskiego i 24 marca  



  • 1977 - ul. Grunwaldzka w okolicach Urzędu Miasta, w tle nieistniejący parterowy budynek mieszkalny oraz Zakład Opieki Zdrowotnej.  

 
(październik 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl)
 




Rada Powiatu i trzy Warszawy



Po długiej przerwie zamieszczam dziś zdjęcie przedstawiające nowo wybudowaną siedzibę Powiatowej Rady Narodowej. Jest to pocztówka wysłana 5 lipca 1960 roku do Gliwic. Spróbowałem jednak ustalić datę zrobienia zdjęcia, kiedy w miejscu dzisiejszego Placu Jana Pawła II była jeszcze łąka, a przed budynkiem parkowały tylko Warszawy.







Samochód 'Warszawa' był produkowany w fabryce na Żeraniu od 1951 do 1973 roku na licencji przekazanej przez Związek Radziecki. Przez pierwsze lata auta te były wierną kopią radzieckiego protoplasty ГАЗ M-20 Победа i wyglądały mniej więcej tak:



Nowy, ulepszony model Warszawy 200 został wprowadzony do produkcji 15 maja 1957 roku. Wersja ta różniła się od M-20 między innymi wyglądem kraty wlotu powietrza oraz przednią szybą, która nie posiadała charakterystycznego słupka na środku:



Na podstawie tych informacji można więc określić datę wykonania tego zdjęcia na rok 1958 albo 59-ty. Na trzecim zbliżeniu widać także zarys przedwojennego budynku, który stał w miejscu dzisiejszego bloku przy ulicy Niepodległości.

źródła:
fso.warszawa.pl
warszawa.sitesled.com


(październik 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl)
 


 

Stare napisy

Pozostałości po dawnych mieszkańcach naszego miasta są ciągle widoczne na co dzień. Dziś umieściłem zdjęcia starych napisów, które udało mi się odnaleźć na pruszczańskich budynkach.

  • młyn przy ul. Wojska Polskiego 42 - Prauster Mühlenwerke Weigle  


  • budynek mieszkalny przy ul. Grunwaldzkiej 13 - Feine Fleichwarenm Stagneth 


  • budynek mieszkalny przy ul. Wojska Polskiego 6 - Baumschule


  • budynek mieszkalno-usługowy przy ul. Powstańców Warszawy 2 - Praust (?)


Z pewnością takich napisów było, bądź jest więcej. Pamiętam, że całkiem wyraźny napis znajdował się niedawno na którymś z domów przy ul. Powstańców Warszawy lecz zniknął niestety pod nową elewacją. Czekam na sygnały - może gdzieś są jeszcze 'literowe' pozostałości po mieszkańcach wsi Praust.

fotografie: Jacek Swis 

(czerwiec 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl) 

 


Dziecko-potwór ze wsi Prust

 

W Zakładzie Medycyny Sądowej w Gdańsku znajduje się protokół z sekcji zwłok dziecka-potwora ze wsi Prust koło Gdańska. Operacja ta została przeprowadzona przez Joachima Oelhafiusa w dniu 27 lutego 1613 roku w Gdańsku (w budynku gdzie dziś znajduje się Muzeum Narodowe). Była to pierwsza publiczna sekcja na terenie Europy środkowej i północnej.Joachim Oelhafius w latach 1603-1630 kierował katedrą medycyny i anatomii w ramach Gymnasium Gedanense i nieświadomie wprowadził Pruszcz do podręczników historii medycyny.





źródła:
Raszeja S. - Z dziejów medycyny sądowej w Gdańsku cz. II, w: Gazeta AMG 03/98;
Akademia Medyczna będzie mieć własne muzeum, w: Gazeta Wyborcza, 12 marca 2004


(czerwiec 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl)




Lot nad cukrownią



Pierwsze zdjęcie pochodzi prawdopodobnie z połowy lat 30-tych - powstający po lewej stronie budynek to tak zwana miodownią, a produkcję sztucznego miodu w Pruszczu rozpoczęto około 1936 roku. Dzisiaj mieści się tam zakładowa stolarnia. Widać także, że istniały wtedy trzy mosty nad Radunią - dwa kolejowe i jeden mniejszy w okolicach stajni - teraz cukrownia połączona jest z drugim brzegiem tylko jednym. Długi budynek pomiędzy miodownią a suszarnią już nie istnieje, inaczej wyglądał też dom gdzie przed wojną mieszkał właściciel fabryki... no i najważniejsze nad Pruszczem górowały wtedy dwa kominy. Kolejne zdjęcia zostały wykonane w czerwcu 2005 z Cessny albo Wilgi. Ciekawe z jakiego typu samolotu zrobiono to starsze?

 
 


Za udostępnienie zdjęć dziękuję Panu Grzegorzowi Piecuchowi.

(czerwiec 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl)



Panorama firm przedwojennych


W 1929 roku została wydana 'Księga Adresowa Polski (Wraz z w. m. Gdańskiem dla Handlu, Przemysłu Rzemiosł  i Rolnictwa)'. Poniżej przedstawiam wszystko co w tym obszernym katalogu znalazłem na temat Pruszcza.

PRAUST-PRUSZCZ
Wieś i gmina, sąd powiatowy i sąd okręgowy Gdańsk, 11 m n. poz. morza, 3 500 mieszkańców; linje kol.: Pruszcz-Kartuzy, Tczew-Gdańsk; (kościoły) kat., i ew.; Wyższa szk. pryw. dla dziewcząt. Obwod. zakł. dla inwalidów fundacji Wiedemanna, Szpital fundacji Wiedemanna; Jarmarki: ogólne, na bydło, konie, nierogaciznę, owce, kozy 23/4, 15/10, ; Fabryki maszyn i cukrownie.

Lekarze: Möbius dr. – Pietsch dr. – Pirwass W. dr.
Lekarze dentyści: Gebert – Zausmer R. dr.
Lekarze weterynarji: Schläfer Hugo.
Akuszerki: Borowska – Schneller.
Apteczne składy: Winkler Frz.
Apteki: xKönigl. conc. Adler-Apotheke und Droguenhandlung, wł. Benkmann E.
Blacharze: Schulz O.
Budowlane materiały: Bernatzki R.
Budowlane przedsiębiorstwa: Chill Albert – xSchultz Joh. – Beyer R. – Chrzanowski O.
Bydło – handel: Pleger E.
Cegielnie: Quittenbau in Bangschin.
Cementowe wyroby – fabryki: xBaltikum Handels u. Industriegesellschaft, GmbH., Sp. z o. o.
Cukier – hurt: xDanziger Zuckerhandel, GmbH., Sp. z o. o.
Cukrownie i rafinerie: Riedel H. – xZuckerfabrik, A.-G., Sp. Akc.
Dewocjonalia: Weidgen Anna.
Drukarnie: Gawlowski Max.
Elektrownie: Stadt Danzig – Ueberland Centrale Straschin-Prangschin.
Fryzjerzy: Anklewitsch – Domrosse C. – Gronau F.
Galanterja i mody: Anklewicz Helena.
Gazety: Prauster Anzeiger.
Hotele i zajazdy: Müller G. – Prauster Hof, wł. Kucks H. – Preussischer Hof , wł. Białkowski B. – Speisiger G. – Willer E. – Woidt Wilh.
Instalacje elektryczne: Peters.
Kasy pożyczk.-oszczędn.: xSparkasse des Kreises Danziger Höhe, oddz. – xSt. Albrechter Spar- u. Darlehnskassenverin, EgmuH., Sp. z n. o.
Kąpielowe zakłady: Gemeinde.
Kolonjalne artykuły: xBolt Heinrich Nachfolger – Kresin Joh. - Lüdtke Walter (Mönchengrebin) – Müller G. – Nowitzki – Pahlke R. – xProhl Emil – Reutel E. – Willer E.
Kołodzieje: Buss E. – Hintz G.
Krawcy: Konitzer B. – Lorenz L. – Mohring C. – Pawłowski.
Malarze: Baranowski B. – Rautenberg i Filbrandt.
Maszyny: Peters W.
Maszyny – fabryki: xMaschinenfabrik, Jahr R.
Młyny: Kohn O. – xPrauster Mühlenwerke, Weigle Friedrich, GmbH., Sp. z o. o. – Steiner W. – Zimmermann W.
Nasiona: Kindle & Kups.
Nasiona – hodowla: xWestpreussische Gärtnerei. GmbH., Sp z o. o. – Zindel G.
Opał: Balnus W. F. – Karbowski W.
Piece i kominki kaflowe: Pawłowski P. – Schmolt.
Piekarze: Kallweit F. – Kielmann – Kuschel – Philip P. – Wiemer P.
Restauracje: Bahnhofsrestaur., wł. Peeken – Kalin Bernhard (Rostau).
Rolnicze artykuły: Hirsch A.
Rowery: Eichmann Frdr. - Waliński A.
Rzeźnicy: Gärtner P. – Jaschko E. – Kneisel F. – Kollendt H. – Krause E. – Stangneth Ernst – Stangneth Felix – Stangneth J. – Stangneth E.
Samochodowa komunikacja: Knoop L. – Müller – Nadrowski C. – Peters W. – Umland Ferd. – Weichel W.
Samochody: Weichel.
Siodlarze: Isendick – Sowa.
Skóry: Albrecht.
Stolarze: Duddenhausen – Klatt – Orimann Synowie – Plotzke A.
Sukno: Czarliński S. – Hirschberg N. – xProhl Emil.
Szewcy: Konitzer – Baasch – Schwinkowski – Stender.
Szkółki drzew: xRathke A. & Sohn, GmbH., Sp. z o. o.
Tartaki: xSchulz Johannes (par).
Zboże: Werner Walter.
Zegarmistrze: Eichmann F. – Hannemann H. – Waliński F.
Żelazo, stal i drobne wyroby: xKucks H. – E. Nachf.


źródło: Jewish Recording Indexing - Poland

(maj 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl)

  

Stadion 1983






Wczoraj było słowo na temat stadionu - więc dziś kilka zdjęć. Pochodzą one prawdopodobnie z ceremonii jego otwarcia w 1983... ale pewien nie jestem. Liczę na pomoc w ustaleniu, czy to aby na pewno ta uroczystość i wierzę, że ktoś opisze jak to miejsce wyglądało wcześniej.  

źródło: archiwum MOSiR-u 

(maj 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl) 




Czytanie mapy
czyli Messtischblätter 1:25 000



Na początek o czytaniu mapy. Lata 30-te XX wieku. Obszar Wolnego Miasta Gdańsk. Spora wieś - dwa kościoły, duża fabryka, dwie rzeczki, dworzec kolejowy i kilkadziesiąt domków… ale przyglądając się baczniej można zauważyć, że tam gdzie dziś stoi stadion kiedyś był park i spore jeziorko, że fabryka, która dziś mieści zakłady mięsne była wtedy tartakiem, że jedynym cmentarzem był ten koło starego kościoła, ten którego dziś już dawno nie ma...
Właśnie w tym miejscu wirtualnego półświatka chciałbym pokazywać to czego już nie ma. Zapraszam więc do Starego Pruszcza (a może raczej wsi Praust).
Mapa została wydana w 1940 roku w skali 1:25000 w serii Messtischblätter. Całość znajduje się na stronie mapy.eksploracja.pl a dokładnie tutaj [8 mb].

(maj 2007)
przeniesione z starypruszcz.blox.pl)